Zespół PewnyPrawnik.pl
Urlop wychowawczy jest to przerwa w pracy, która ma na celu zapewnienie rodzicom możliwości osobistej opieki nad dzieckiem po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, ojcowskiego czy rodzicielskiego. Przysługuje on zarówno matce dziecka, ojcu dziecka, jak i jego opiekunowi prawnemu.
W przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego ma on formę fakultatywną, co oznacza, że pracownik może, ale nie musi z niego skorzystać. Okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Komu przysługuje urlop wychowawczy i ile trwa?
Zgodnie z treścią art. 186 ustawy Kodeks pracy (dalej k.p.) prawo do urlopu wychowawczego przysługuje pracownikowi posiadającemu co najmniej 6 miesięczny staż pracy. A zatem z uprawnienia do urlopu wychowawczego może skorzystać wyłącznie pracownik - rodzic lub opiekun dziecka. Do okresu tego wlicza się okresy zatrudnienia u poprzednich pracodawców. Prawo do urlopu wychowawczego nie jest uzależnione od braku możliwości zapewnienia opieki dziecku przez innego domownika.
Według brzmienia ww. artykułu, urlop wychowawczy może zostać udzielony do 36 miesięcy, jednak mając na uwadze kolejne jego ustępy (o czym poniżej), w istocie przysługuje on maksymalnie w wymiarze 35 miesięcy. Udzielony może zostać nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat. Urlop w ww. wymiarze przysługuje łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom dziecka. Przy czym każdemu z rodziców lub opiekunów przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego z wymiaru 36 miesięcy, a prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów w przypadku jego niewykorzystania przez pierwszego z rodziców. Stąd powyższa uwaga, precyzująca, iż faktycznie jedno z nich może ten urlop wykorzystać maksymalnie w wymiarze 35 miesięcy. Wyjątkiem, kiedy to istnieje możliwość wykorzystania przez jednego rodzica pełnych 36 miesięcy urlopu wychowawczego jest sytuacja, gdy drugi rodzic nie żyje, nie przysługuje mu władza rodzicielska bądź został jej pozbawiony. Z prawa do urlopu mogą korzystać jednocześnie oboje rodzice lub opiekunowie dziecka. Pamiętać należy, iż w tym wypadku łączny wymiar urlopu wychowawczego nie może przekraczać wymiaru 36 miesięcy.
Urlop wychowawczy może być podzielony i wybierany przez rodziców bądź opiekunów częściowo, aż do uzyskania przez dziecko wyżej wskazanego wieku, jednak nie więcej niż w pięciu częściach. Poszczególne części nie muszą jednak następować kolejno po sobie.
Okres urlopu wychowawczego został wydłużony w przypadku rodziców dziecka posiadającego orzeczenie o niepełnosprawności. Rodzice dziecka, którego stan zdrowia wymaga od nich osobistej opieki i został on potwierdzony w orzeczeniu lekarskim, niezależnie od 36 miesięcy przysługującemu im urlopu wychowawczego mogą domagać się dodatkowo kolejnych 36 miesięcy urlopu, z którego mogą jednak skorzystać nie później niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.
Jak skorzystać z urlopu wychowawczego?
Urlop wychowawczy udzielany jest na pisemny wniosek pracownika złożony pracodawcy, a pracodawca zobowiązany jest do jego uwzględnienia. Wniosek należy zgłosić nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Do wniosku należy dołączyć stosowne dokumenty.
Wniosek powinien zawierać imię i nazwisko pracownika, imię i nazwisko dziecka, na które pracownik pobiera urlop oraz okres trwania urlopu. Jeśli pracownik złożył wniosek bez zachowania wyżej wskazanego terminu, pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku.
Nie później niż 7 dni przed przystąpieniem z korzystania z urlopu pracownik może wycofać swój wniosek o udzielenie urlopu. Następuje to w postaci pisemnego oświadczenia złożonego pracodawcy.
Rezygnacja z urlopu wychowawczego
Pracownik może w każdej chwili zrezygnować z urlopu wychowawczego za zgodą pracodawcy i wrócić do pracy. Jeżeli pracodawca nie wyraża takiej zgody, pracownik musi zawiadomić pracodawcę o swoim powrocie nie później niż 30 dni przed planowanym powrotem do pracy.
Praca podczas urlopu wychowawczego
Zgodnie z przepisami ustawy, podczas urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy. Warunkiem jest, aby praca ta nie kolidowała pracownikowi w wykonywaniu przez niego osobistej opieki nad dzieckiem. Pracownik ma również możliwość prowadzenia innej działalności zarobkowej, w tym także działalności naukowej czy szkoleniowej. Pracodawca posiada jednak uprawnienie do wezwania pracownika do pracy podczas korzystania przez niego z urlopu wychowawczego w sytuacji, gdy pracownik trwale nie sprawuje opieki nad dzieckiem. Termin stawienia się w pracy może wskazać sam pracodawca, nie może być on jednak krótszy niż 3 dni i dłuższy niż 30 dni od wezwania.
Wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy.
Pracownik, który nie korzysta z urlopu wychowawczego, a mógłby, może złożyć pracodawcy w tym okresie pisemny wniosek o obniżenie swojego wymiaru czasu pracy. Obniżony wymiar czasu pracy nie może być niższy niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy pracownika.
Zatrudnienie po powrocie z urlopu wychowawczego.
Po powrocie z urlopu wychowawczego, pracownik powinien zostać dopuszczony do pracy na tym samym stanowisku, które zajmował przed urlopem. Jeżeli nie jest to możliwe, powinno być to równorzędne stanowisko pracy lub inne stanowisko odpowiadające jego kwalifikacjom zawodowym. W przypadku zmiany stanowiska pracy na inne, również dotychczasowe wynagrodzenie pracownika nie powinno ulec zmianie.
Ochrona przed wypowiedzeniem.
Podczas przebywania na urlopie wychowawczym pracownik podlega szczególnej ochronie przed zwolnieniem go z pracy. Od dnia złożenia przez pracownika wniosku o skorzystanie z urlopu, pracodawca nie może bowiem wypowiedzieć ani rozwiązać z nim umowy o pracę, aż do dnia powrotu do pracy. Natomiast w okresie, gdy pracownik pracuje w obniżonym czasie pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy od dnia złożenia przez pracownika takiego wniosku do dnia powrotu do nieobniżonego czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez okres trwający łącznie 12 miesięcy. Wypowiedzenie umowy o pracę ze strony pracodawcy jest możliwe tylko w przypadku ogłoszenia jego likwidacji lub upadłości oraz gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
