Zespół PewnyPrawnik.pl
Upadłość konsumencka dotyczy osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej ani niebędących wspólnikiem w spółce, które w sposób niezawiniony stały się niewypłacalne. Przez pojęcie „niewypłacalności”, zgodnie z art. 11 ustawy prawo upadłościowe (dalej: p.u.), należy rozumieć taki stan majątkowy dłużnika, który uniemożliwia mu zrealizowanie wymagalnych zobowiązań pieniężnych, czyli taki stan kiedy dłużnik utracił zdolności wywiązywania się ze swoich zobowiązań finansowych. Najprościej mówiąc, jest to brak pieniędzy na spłatę długów.
Czemu służy upadłość konsumencka?
Upadłość konsumencka pełni dwa podstawowe zadania:
- ma na celu oddłużenie niewypłacalnego konsumenta – czyli upadłość ma doprowadzić do umorzenia zobowiązań finansowych (długów) konsumenta, których spłata nie jest możliwa, z uwagi na jego niewypłacalność. Umorzenie może nastąpić w całości albo chociażby w części. Dłużnik – konsument zobowiązany jest w toku całej procedury upadłościowej działać rzetelnie oraz zgodnie z prawem.
- ma na celu zwindykowanie długu – upadłość ma doprowadzić do ściągnięcia pieniędzy od dłużnika i odzyskania należności przez wierzycieli, w jak największym zakresie albo chociażby w części.
Kto i kiedy może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?
Zgodnie z dyspozycją art. 4911 ust. 3 p.u. wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić dłużnik. Jest to zatem postępowanie wszczynane na wniosek. Ponadto, do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości uprawniony jest również wierzyciel konsumenta. Jednakże w myśl art. 8 ust. 1 p.u. wierzyciel może złożyć tenże wniosek w ciągu roku od dnia zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika i wykreślenia go z rejestru.
Dodatkowo, jeśli wniosek pochodzi od wierzyciela, Sąd przed wydaniem postanowienia o postawieniu dłużnika w stan upadłości uprawniony jest (może, ale nie musi) do zobowiązania dłużnika, którego dotyczy postępowanie, aby w terminie 2 tygodni złożył stosowne oświadczenie, w którym zawarte będą informacje o stanie jego majątku (vide: art. 4912 ust.5 p.u.). Pamiętać należy, że upadłość konsumencka nie może być wszczęta i prowadzona przez Sąd z urzędu. Zawsze jest to postępowanie prowadzone na wniosek.
Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz wszczęcie postępowania upadłościowego może zostać dokonane w każdym czasie, jeżeli są spełnione określone przesłanki. Wśród tych przesłanek jest złożenie wniosku przez osobę fizyczną, która:
- nie prowadzi działalności gospodarczej;
- nie jest wspólnikiem osobowych spółek handlowych;
- nie ponosi winy za powstanie stanu niewypłacalności, tzn. niewypłacalność powstała z przyczyn niezależnych od dłużnika, bez jego winy, nieumyślnie, czy też nie jest wynikiem rażącego niedbalstwa;
- w przeciągu dziesięciu lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości nie dokonała czynności, które skutkowałyby pokrzywdzeniem wierzycieli;
- ponadto – jeżeli dłużnik był przedsiębiorcą, prowadził kiedyś działalność gospodarczą, ogłoszenie upadłości możliwe jest jeżeli dłużnik zgłosił w odpowiednim czasie wniosek o ogłoszenie upadłości, tj. złożył wniosek we właściwym czasie, w którym ogłoszenie upadłości jest możliwe.
W przeciwnym razie, to znaczy w przypadku niespełnienia ww. przesłanek oraz przesłanek określonych w art. 4914 p.u. (o których będzie mowa niżej) – Sąd zgodnie z art. 4914 p.u. oddali wniosek o ogłoszenie upadłości.
Konsekwencje ogłoszenia upadłości konsumenckiej
Założeniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest doprowadzenie do stanu oddłużenia osoby fizycznej – tj. niewypłacalnego konsumenta. Upadłość taka ma doprowadzić do umorzenia zobowiązań finansowych (długów) konsumenta, których spłata nie jest możliwa, z uwagi na jego niewypłacalność. Z chwilą ogłoszenia upadłości cały majątek dłużnika staje się tzw. masą upadłości. Taka masa upadłości zarządzana jest przez syndyka, którego wyznacza Sąd specjalnie do działania w postępowaniu upadłościowym. Na Upadłym (tak określany jest dłużnik w postępowaniu upadłościowym) spoczywa obowiązek wydania wszystkich rzeczy, składników całego swojego majątku, z których możliwe będzie zaspokojenie wierzycieli oraz wszelkiej dokumentacji.
Jeżeli dłużnik nie zrealizuje tego obowiązku to Sąd umorzy postępowanie. Wskutek takiego umorzenia nie będzie możliwe w okresie dziesięciu lat złożenie ponownego wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Tym samym dłużnik sam, z własnej woli zablokuje sobie drogę do skorzystania z dobrodziejstwa upadłości konsumenckiej przez okres 10 lat. W okresie upadłości dłużnik ograniczony jest w rozporządzaniu swoim majątkiem. Od tej pory swobodne dysponowanie majątkiem nie jest możliwe (tak jak odbywało się dotychczas).
Z chwilą ogłoszenia upadłości wszystkie zaciągnięte i nieuregulowane przez dłużnika zobowiązania stają się wymagalne (tzn. ich termin płatności już nadszedł). Powyższe odnosi się do zobowiązań pieniężnych oraz niepieniężnych. Dodatkowo wraz z ogłoszeniem upadłości dochodzi do zawieszenia wszczętych i toczących się przed ogłoszeniem upadłości postępowań sądowych i egzekucyjnych.
Pamiętać należy, że po ogłoszeniu upadłości wszystkie decyzje podejmowane przez upadłego, mające związek lub wpływ na tok postępowania upadłościowego, mają również wpływ na decyzje podejmowane przez Sąd. Konsument może np. zawierać tylko drobne umowy życia codziennego (np. zakup jedzenia), które będą pokrywane ze środków, które nie wchodzą do masy upadłości. Decyzje podejmowane z własnej woli przez Upadłego, a mogące mieć negatywny wpływ na tok postępowania upadłościowego, mogą skutkować umorzeniem postępowania.
Jak złożyć wniosek o upadłość konsumencką?
Wniosek o ogłoszenie upadłości należy złożyć do Sądu Rejonowego, który jest właściwy dla miejsca zamieszkania dłużnika.
Zgodnie z art. 4912 ust. 4 dane, które znajdują się we wniosku o ogłoszenie upadłości to m.in. imię i nazwisko dłużnika, miejsce jego zamieszkania, numer PESEL dłużnika (chyba, że dłużnik nie posiada PESEL to inne dane pozwalające na jego identyfikację), wskazanie i uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających konieczność ogłoszenia upadłości, wskazanie miejsca, w którym jest majątek, przedstawienie aktualnego i zupełnego wykazu majątku z jego oszacowaniem, przedłożenie listy wierzycieli wraz z ich adresami, wysokością długu oraz terminami, w których winna nastąpić zapłata, a także wierzytelności spornych oraz ewentualnych zabezpieczeń na majątku dłużnika.
Od wniosku pobiera się opłatę podstawową, która wynosi 30,00 zł (art. 76a ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Dowód jej uiszczenia należy załączyć do wniosku.
Kiedy sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej?
Podstawy do oddalenia wniosku badane są na samym początku postępowania. Sąd w składzie jednego sędziego zawodowego bada czy dłużnik składając wniosek spełnił wszystkie wymagane warunki czy może zachodzą przesłanki do oddalenia wniosku.
Zgodnie z treścią art. 4914 p.u. oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości będzie miało miejsce wówczas, gdy:
- dłużnik sam umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień (np. zaciągnął kredyt wiedząc, że nie będzie w stanie go spłacić) (4914 1 p.u.);,
- w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku
- toczyło się wobec dłużnika postępowanie upadłościowe i zakończyło się ono całkowitym lub częściowym umorzeniem zobowiązań, chyba że zachodzą względy słuszności lub humanitarne przemawiające za przeprowadzeniem postępowania (4914 3 p.u.);
- wobec konsumenta prowadzono już postępowanie upadłościowe, jednakże zostało ono umorzone z innych przyczyn niż na wniosek konsumenta (4914 2 pkt 1 p.u.);
- uchylono (na podstawie przepisu art. 49120u.) ustalony dla dłużnika plan spłaty we wcześniejszym postępowaniu (np. konsument nie wykonywał planu spłaty) (4914 ust. 2 pkt 2 p.u.);
- konsument nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości jako przedsiębiorca, pomimo, iż miał taki obowiązek (4914 2 pkt 3 p.u.);
- prawomocnie uznano, że dłużnik dokonał czynność prawną z pokrzywdzeniem wierzycieli (4914 2 pkt 4 p.u.);
- konsument podał we wniosku niezgodne z prawdą lub niezupełne dane (4914 4 p.u.).
