Zespół PewnyPrawnik.pl
Praca zawodowa w życiu większości ludzi ma ogromne znaczenie. Zarobione środki pozwalają bowiem na zaspokojenie potrzeb bytowych, tak własnych jak i pozostających na naszym utrzymaniu członków rodziny. Niestety zdarzają się sytuacje, kiedy dana osoba jest całkowicie niezdolna do pracy. Wówczas, jedną z form zabezpieczenia jej potrzeb materialnych może okazać się renta socjalna.
Komu przysługuje renta socjalna?
Renta socjalna to comiesięczne świadczenie, wypłacane co do zasady przez ZUS osobom niezdolnym do pracy spełniającym warunki określone w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2018 r., poz. 1340 t.j.). Zgodnie z przywołanym dokumentem, o rentę socjalną mogą ubiegać się:
- obywatele polscy zamieszkujący na terytorium RP;
- cudzoziemcy legitymujący się kartą pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”;
- cudzoziemcy mieszkający w Polsce i posiadający zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego w Unii Europejskiej;
- mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkowie ich rodzin, posiadający prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Jakie warunki należy spełnić, aby ubiegać się o rentę socjalną?
Renta socjalna przysługuje osobom pełnoletnim, które są całkowicie niezdolne do pracy. Pamiętać przy tym trzeba, że naruszenie sprawności organizmu powodujące całkowitą niezdolność do pracy musiało powstać co do zasady przed ukończeniem 18. roku życia, a w przypadku nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia, bądź też w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy, która stanowi jedną z kluczowych przesłanek ubiegania się o rentę socjalną, dokonuje lekarz orzecznik ZUS, na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270). Od orzeczenia lekarza orzecznika przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS w ciągu 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia.
W zależności od tego, czy całkowita niezdolność do pracy jest trwała, czy też okresowa, osobie spełniającej kryteria przyznania renty socjalnej przysługuje odpowiednio renta socjalna stała albo okresowa – należna przez okres wskazany w decyzji jednostki organizacyjnej ZUS.
Komu renta socjalna nie będzie przysługiwała?
W ustawie o rencie socjalnej przewidziano sytuacje, w których świadczenie to mimo spełnienia podstawowych kryteriów, nie będzie przysługiwało. Otóż, renta socjalna nie przysługuje osobie uprawnionej do:
- emerytury,
- uposażenia w stanie spoczynku,
- renty z tytułu niezdolności do pracy,
- renty inwalidzkiej lub pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych,
- renty strukturalnej,
- zasiłku przedemerytalnego,
- świadczenia przedemerytalnego,
- nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
- Ponadto renta socjalna nie przysługuje:
- osobie będącej właścicielem lub posiadaczem (np. dzierżawca) nieruchomości rolnej w rozumieniu Kodeksu cywilnego o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 5 ha przeliczeniowych. Osobie będącej współwłaścicielem nieruchomości rolnej nie przysługuje renta socjalna, jeśli udział tej osoby przekracza 5 ha przeliczeniowych.
- osobie tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym. Przy czym osoba tymczasowo aresztowana lub odbywająca karę pozbawienia wolności jest obowiązana niezwłocznie powiadomić właściwy organ wypłacający rentę socjalną o zaistnieniu tej sytuacji. Obowiązek ten spoczywa również na dyrektorze aresztu lub zakładu karnego.
Procedura ubiegania się o rentę socjalną
Wniosek o przyznanie renty socjalnej może złożyć osoba ubiegająca się o nią lub jej przedstawiciel ustawowy – rodzic, opiekun prawny. Za zgodą tych osób (pisemną lub złożoną ustnie do protokołu) z takim wnioskiem może wystąpić także inna osoba – np. opiekun faktyczny albo kierownik ośrodka pomocy społecznej. Wniosek składa się na urzędowym formularzu w jednostce ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu. Wniosek należy wypełnić czytelnie drukowanymi literami zgodnie z zawartą w nim instrukcją.
Do wniosku o przyznanie renty socjalnej należy dołączyć:
- zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza leczącego, dokumentację medyczną oraz inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy;
- zaświadczenie o okresie uczęszczania do szkoły lub szkoły wyższej;
- zaświadczenie jednostki prowadzącej studia doktoranckie o okresie odbywania tych studiów;
- zaświadczenie o okresie odbywania aspirantury naukowej;
- zaświadczenie wydane przez płatnika składek na ubezpieczenia społeczne określające kwotę osiąganego przychodu oraz okres, na jaki została zawarta umowa, z tytułu której osiągany jest ten przychód;
- zaświadczenie o pobieraniu wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego i o dacie zaprzestania ich pobierania, jeżeli osoba ubiegająca się o rentę socjalną pobiera to wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, wydane przez wypłacającego wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne;
- zaświadczenie właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego określające powierzchnię użytków rolnych nieruchomości rolnej w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - w hektarach przeliczeniowych;
- uwierzytelnioną przez jednostkę organizacyjną ZUS lub kierownika ośrodka pomocy społecznej, jeżeli kierownik ten składa wniosek o rentę socjalną, kopię dokumentu potwierdzającego okoliczności umożliwiające ubieganie się o rentę socjalną przez cudzoziemca.
Wypłata renty socjalnej
Co do zasady rentę socjalna wypłaca się osobie uprawnionej. Jeżeli jednak ustanowiono dla niej opiekę prawną, świadczenie wypłaca się opiekunowi. Jeżeli do renty socjalnej uprawniona jest osoba, która wymaga opieki innej osoby oraz nad którą nie została ustanowiona opieka prawna, w przypadku gdy osoba uprawniona do renty socjalnej nie może odebrać jej samodzielnie, świadczenie to jest wypłacane osobie sprawującej nad nią opiekę faktyczną, na podstawie oświadczenia o sprawowaniu tej opieki. Sprawowanie opieki faktycznej nad osobą uprawnioną do renty socjalnej potwierdza wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby uprawnionej.
Wskazać przy tym trzeba, że rentę socjalną wypłaca się osobom sprawującym opiekę prawną lub opiekę faktyczną nad osobami uprawnionymi do renty socjalnej, po uprzednim pouczeniu o konieczności poinformowania organu rentowego o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części oraz o obowiązku zwrotu świadczenia przez te osoby w przypadku, gdy zostało pobrane nienależnie.
Mimo, iż uzyskanie renty socjalnej wymaga dopełnienia szeregu formalności, często świadczenie to stanowi podstawowe źródło utrzymania osoby całkowicie niezdolnej do pracy. Od 1 września 2018 roku wysokość renty socjalnej została podniesiona do 100 % kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Aktualnie wynosi ona 1029,80 zł brutto (878,12 zł netto).
