Zespół PewnyPrawnik.pl
Coraz częściej podpisujemy umowy. Chcemy się zabezpieczyć, gdy remontujemy mieszkanie czy kupujemy samochód lub inny sprzęt. W pewien sposób taki dokument pozwala czuć się bezpiecznie i mieć uzasadnione roszczenia w przypadku niewłaściwego wykonania usługi lub też ukrytej wady sprzętu. Nieodłącznym elementem umowy stała się zaliczka. I choć nie jest ona zdefiniowana w prawie to nader często pojawia się w stosunkach cywilnych. Można wręcz odnieść wrażenie, że często jest mylona z zadatkiem, który precyzyjnie jest określany w Kodeksie cywilnym.
Zaliczka, a zadatek
Choć wiele osób nie dostrzega różnicy, to warto pamiętać, że nie są to pojęcia tożsame. Odmienne są chociażby funkcje obu tych instytucji, zasady udzielania oraz konsekwencje stosowania. Zadatek to suma pieniężna lub rzecz, którą jedna osoba daje drugiej przy zawieraniu umowy lub w terminie określonym przez strony. Takie zabezpieczenie pozwala w przypadku niewykonanie lub nienależytego wykonania usługi zerwać umowę i zachować pieniądze lub też żądać sumy dwukrotnie wyższej. W przypadku zrealizowania usługi zadatek staje się częścią zapłaty. W dużym skrócie zabezpiecza on interesy wierzyciela niezależnie od tego czy będzie formą odstępnego czy też zabezpieczy świadczenia finansowe. Takie uściślenia muszą się oczywiście pojawić w umowie.
Funkcja zaliczki jest zgoła odmienna. Jeśli została zapłacona przez jedna ze stron zostaje potraktowana jako część przyszłych świadczeń. Jeśli natomiast dochodzi do rozwiązania umowy lub też odstąpienia od niej osoba, która otrzymała zaliczkę, jest zobowiązana ją zwrócić w dokładnie takiej samej wysokości, w jakiej otrzymała. Oczywiście może się ona domagać odszkodowania za szkody, jakie poniosła w związku z tym, że umowa nie doszła do skutku. Co najważniejsze, nie ma tutaj zastosowania jak w przypadku zadatku zasady dotyczącej zwrotu podwójnej wysokości. Jak widać, nie spełnia ona zabezpieczenia finansowego na skutek niewykonania zobowiązania, czyli nie jest rodzajem odszkodowania.
Czy zadatek może przyjąć formę zaliczki?
Niejasności w rozumieniu tych dwóch pojęć sprawiły, że dość mocno jest rozpowszechnione orzecznictwo sądowe, które ustala, co formą zadatku jest, a co nie. Podstawą wszelkich roszczeń jest oczywiście uowa. To z niej wypływa fakt dania zadatku. Sąd rozstrzyga sprawy, co do których dochodzi do wątpliwości, czy strony umówiły się na zaliczkę czy też na zadatek w sytuacji, gdy nie doszło do wykonania umowy. Strony w takim postępowaniu muszą przedstawić dowody, co było faktyczną wolą stron. Do najpopularniejszych z nich będą na przykład zeznania świadków, którzy byli obecni przy podpisywaniu umowy lub jej zawieraniu. Oczywiście najbezpieczniej jest konkretnie określić te elementy w umowie.
Prawo oczywiście przewiduje sytuacje, gdy zadatek powinien zostać zwrócony i nie mają zastosowania przepisy, które określają obowiązek zapłaty podwójnej jego wysokości. Jednym z takich przypadków jest fakt, gdy umowa zostaje rozwiązania także na drodze postępowania sądowego. Poza tym warto zwrócić uwagę na fakt, że niewykonanie umowy mogło nastąpić na skutek okoliczności niezawinionych przez żadną ze stron – jednym z najczęstszych wypadków tego typu jest otrzymanie kredytu pomimo wcześniejszej pozytywnej promesy banku lub też umowa nie została zrealizowana z powodu okoliczności, na które wpływ miały obie strony.
