Zespół PewnyPrawnik.pl
Pisaliśmy już o tym, kto jest kim w świecie prawa. Przyszedł czas na wyjaśnienie, jakie akty tworzą prawo i jakie mają znaczenie oraz zastosowanie w praktyce.
Czym jest norma postępowania?
Zaczynając od początku, w pierwszej kolejności należy wyjaśnić czym w ogóle jest norma.
Norma postępowania oznacza wypowiedź, która określonym podmiotom - jako jej adresatom nakazuje albo zakazuje, aby w określonych okolicznościach postąpiły albo postępowały w sposób określony (tak: Sławomira Wronkowska, ’’Podstawowe Pojęcia Prawa i Prawoznawstwa’’, Wydanie trzecie, poprawione i uzupełnione, Poznań, 2003 r.).
Akt normatywny.
Specjaliści z zakresu prawa i prawoznawstwa definiują pojęcie aktu normatywnego jako zbiór przepisów prawnych, uporządkowanych w odpowiedni sposób, wydanych przez upoważniony podmiot, które to wyrażają normy generalne (normy wskazujące adresata nazwą rodzajową) i abstrakcyjne (normy nakazujące zachowanie określonego rodzaju, powtarzalne), opatrzone odpowiednią nazwą, jak np. ustawa, rozporządzenie etc.
Akt normatywny, a akt prawny.
Akty normatywne wyrażają co do zasady normy generalne i abstrakcyjne. Akt prawny w znaczeniu szerokim rozumiany jest jako akt wyrażający jednocześnie normy generalne i abstrakcyjne oraz indywidualne (norma, która wskazuje adresata nazwą indywidualną) i konkretne (norma wyznaczająca do spełnienia określony czyn, niepowtarzalny), a w znaczeniu wąskim -zawierający wyłącznie normy indywidualne i konkretne. Jak podają źródła - o ile w pierwszym znaczeniu, każdy akt normatywny jest aktem prawnym (ale nie odwrotnie), o tyle w drugim znaczeniu, określenia te wykluczają się wzajemnie.
Rodzaje aktów normatywnych.
-
Konstytucja
Podstawowym aktem normatywnym jest KONSTYTUCJA.Akt ten charakteryzuje się najwyższą mocą prawną, który stoi najwyżej w hierarchii systemu źródeł prawa. Jest uchwalany i zmieniany w specjalnym trybie, innym niż ustawy. Żaden inny akt prawny nie może mieć takiej samej nazwy jak konstytucja. Określeniem zamiennie stosowanym i dopuszczalnym jest ’’ustawa zasadnicza’’. Od konstytucji trzeba odróżnić ustawę konstytucyjną, która ma moc prawną równą konstytucji i obowiązuje obok konstytucji, jednak normuje tylko niektóre sprawy należące do konstytucji.
-
Ustawa
Ustawa jest drugim rodzajem aktów normatywnych. Ustawa jest aktem uchwalanym przez parlament, w trybie ustawodawczym, który to określa właśnie konstytucja. Ustawa zajmuje pozycję bezpośrednio po konstytucji i może normować każdą dziedzinę, pod warunkiem, że jest to zgodne z konstytucją.
-
Umowy ratyfikowane.
Umowy ratyfikowane są źródłami powszechnie obowiązującego prawa, a po ich ogłoszeniu stanowią część krajowego porządku prawnego. W zależności od trybu ratyfikacji, umowa międzynarodowa jest ponad lub poniżej ustawy. Umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie mają pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy nie da się pogodzić z umową.
-
Akty wykonawcze.
Akty wykonawcze to np. rozporządzenie, zarządzenie, uchwała. Są aktami wydawanymi przez organy władzy wykonawczej np. rząd – na podstawie upoważnienia udzielonego przez ustawę oraz w celu jej wykonania. Zatem są aktami niesamoistnymi.
W ramach innych aktów podustawowych można wskazać również na akty o charakterze umownym (np. zbiorowe układy pracy) oraz statuty i regulaminy.
Akty powszechnie obowiązujące. Akty o charakterze wewnętrznym.
Akty normatywne, powszechnie obowiązujące to takie, których normy mogą być kierowane do każdego podmiotu. Obowiązują na całym terytorium Rzeczypospolitej. Są to np. konstytucja, ustawy, rozporządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe etc.
Akty normatywne o charakterze wewnętrznym to z kolei akty, które nie są kierowane do obywateli, a ich adresatami są wyłącznie jednostki organizacyjnie podporządkowane podmiotowi wydającemu dany akt. Są to uchwały i zarządzenia.
Podstawą kompetencyjną dla wszystkich obowiązujących aktów normatywnych jest konstytucja.
