Zespół PewnyPrawnik.pl
’’Ściąganie’’ muzyki, filmów czy innych treści, które są dostępne w Internecie nie jest niczym nowym. Niczym nowym nie jest również brak wiedzy i świadomości społeczeństwa o konsekwencjach prawnych związanych z tym ’’procederem’’. Czy pobieranie filmów, muzyki, książek etc. zawsze jest nielegalne i karalne?
Temat ściągania różnych treści z sieci od zawsze jest przedmiotem burzliwych dyskusji. Przede wszystkim chodzi o ustalenie w jakim zakresie możemy ściągać muzykę czy film oraz dlaczego właściwie może być to karalne i w jakich przypadkach. Odpowiadając na te pytania należy przede wszystkim podkreślić, że celem ograniczeń jest w głównej mierze dbanie o ochronę interesów twórców utworu – filmu, książki, muzyki i innych treści, w tym zapobieganie utraty przez nich korzyści majątkowych. Celem jest również zwalczanie działań polegających na bezprawnym wykorzystywaniu utworu poprzez jego nielegalne udostępnianie, rozpowszechnianie czy zwielokrotnianie.
’’Przepisy nie takie straszne jak je malują…’’
Przepisy dopuszczają możliwość np. ściągania muzyki czy kopiowania książki nie naruszając przy tym prawa. Ustawa przewiduje bowiem możliwość korzystana z utworów w ramach tzw. dozwolonego użytku. W ramach dozwolonego użytku możemy legalnie korzystać z utworu danego twórcy – np. pisarza, muzyka, który jest chroniony prawami autorskimi. Ponadto, możemy korzystać z tego utworu bez zgody autora (lub osób do niego uprawnionych) i bez zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Choć nie określono szczegółowo jakiemu celowi ma służyć tzw. dozwolony użytek, to w nauce prawa przyjęto, że chodzi o znalezienie równowagi w interesach zarówno autorów dzieł, jak i społeczeństwa czyli zwykłych ludzi chcących poznawać utwory i korzystać z ich treści. Chodzi zatem o zapewnienie odbiorcom dostępności do nauki, treści edukacyjnych, kulturowych, rozrywkowych, pozyskiwania wiedzy, informacji w możliwie najłatwiejszy i najszybszy sposób. W doktrynie wymienia się m.in. cel rozrywkowy, kolekcjonerski, naukowy, archiwalny. Wyróżnia się dozwolony użytek osobisty i publiczny.
Dozwolony użytek osobisty – czyli ściąganie dla własnych potrzeb.
W art. 23 § 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: pr.a.) wprost wskazano, ze „bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego”.
Należy zwrócić zatem uwagę, że korzystanie z utworu możliwe jest tylko wtedy, gdy:
- utwór został już rozpowszechniony - zgodnie z art. 6 ust.1 pkt 3 pr.a. utworem rozpowszechnionym jest utwór, który został udostępniony publicznie w jakikolwiek sposób szerszej i nieograniczonej grupie ludzi, a twórca wyraził zgodę na to udostępnienie, np. wydana książka, którą można już kupić w księgarniach;
- korzystamy z niego nieodpłatnie – osoba, korzystająca z utworu nie może czerpać z tego tytułu korzyści majątkowych – jest to zabronione.
„Twórca” powinien w tym być rozumiany jako każdy podmiot autorskich praw majątkowych, a zatem obejmować też następców prawnych twórcy (tak przyjęto w decyzji prezesa UOKiK nr DDK-5/07 z dnia 31 stycznia 2007).
Ponadto, zgodnie z art. 35 pr.a. dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.
Korzystając z utworu w ramach dozwolonego użytku należy wskazać źródło utworu oraz wymienić imię oraz nazwisko twórcy. Oczywiście podanie źródła i twórcy powinno uwzględniać istniejące możliwości (art. 34 pr.a).
Udostępnianie innym osobom – kiedy legalnie, a kiedy nie?
Zwrócić uwagę należy także na problem udostępniania treści innym osobom. O ile ich pobieranie – ściąganie na własny użytek osobisty jest dozwolone (oczywiście przy spełnieniu warunków określonych ww. przepisami), o tyle udostępnianie ich innym osobom jest ograniczone.
W myśl § 2 art. 23 pr.a. „użytek osobisty obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego”.
Tym samym:
- dozwolone jest udostępnianie ściągniętej muzyki, filmu czy książki osobom, z którymi pozostajemy w bliskich stosunkach osobistych, tzn. rodzinnych, ale również towarzyskich;
- zabronione jest udostępnianie utworu szerszemu gronu osób czy osobom, które nie pozostają w stosunku powinowactwa, pokrewieństwa czy bliskich stosunkach towarzyskich, stanowi to naruszenie prawa.
Kopiowanie, pożyczanie, sprzedawanie - czy jest to dozwolone?
Wykorzystanie utworu polegające na jego udostępnianiu, rozpowszechnianiu czy zwielokrotnianiu będzie legalne, jeżeli jest to utwór już rozpowszechniony, robimy to dla potrzeb osobistych, a naszym celem nie jest osiągnięcie korzyści majątkowej.
Książka – często studenci zastanawiają się czy skserowanie książki nie będzie naruszeniem prawa. Otóż nie - jeżeli jest ona kopiowana na własny użytek lub do rozpowszechnienia dla kręgu osób pozostających w bliskim związku osobistym (o których była już mowa wyżej). Natomiast jeżeli zeskanujemy książkę i wrzucimy do Internetu dla nieograniczonej liczby osób wówczas przekroczymy granice dozwolonego użytku – a to jest naruszeniem prawa. Kategorycznie zabronione jest także kopiowanie w celach zarobkowych, tzn. gdy w zamyśle chcemy sprzedać ksero książki i w ten sposób zarobić pieniądze.
Film i muzyka – podobnie jak w przypadku książek, samo ściąganie i kopiowanie muzyki czy filmu nie będzie łamaniem prawa, jeżeli jest to robione na własny użytek osobisty lub dla osób wskazanych w art. 23 § 2 pr.a. Możemy oglądać wspólnie film lub pożyczać go cioci czy koledze. Legalne ściągnięcie i udostępnienie muzyki, czy filmu może nastąpić dopiero, gdy są one już w rozpowszechnione, a ponadto, gdy nie dochodzi do rozpowszechniania plików nieograniczonej liczbie osób.
Programy komputerowe – niedopuszczalne jest pobieranie programów i gier komputerowych - nie można ich ściągać – jest to wskazane wprost w art. 77 pr.a., który wyłącza stosowanie przepisów o dozwolonym użytku osobistym do programów komputerowych. Jedynym legalnym sposobem ich nabycia jest kupno. Oznacza to również, że programów nie wolno wypożyczać czy odstępować nawet znajomym, chyba że licencja jego użycia na to wyraźnie zezwala.
Konsekwencje karne za naruszenie ustawy o prawach autorskich.
Przekroczenie dopuszczalnych granic dozwolonego użytku pociąga za sobą przykre konsekwencje prawne w przypadku rozpowszechniania utworu bez pozwolenia, nielegalnego utrwalania oraz zwielokrotniania przedmiotów praw autorskich i praw pokrewnych, przywłaszczenia autorstwa, rozpowszechniania utworu bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy, zniekształcenia utworu, paserstwa. Za naruszenie przepisów ustawy, grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności, które są wyszczególnione w art. 115 – 119 pr.a.
