Zespół PewnyPrawnik.pl
Jak działa wariograf?
Na jakiej zasadzie działa wariograf (potocznie wykrywacz kłamstw)? Czy czyta nam w myślach? Czy bazuje na pomiarze strachu? Skąd wie, kiedy kłamiemy? Czy wariograf może się pomylić? Czy wystarczy kupić urządzenie, by móc sprawdzać, czy ktoś kłamie?
To tylko wycinek pytań, jakie zadawane są ekspertom zajmującym się badaniami wariograficznymi. Mimo ponad 100 lat istnienia tej metody badawczej nadal otaczają ją kontrowersje i mity. A najważniejszy dotyczy tego, co tak naprawdę mierzy wariograf.
Wariograf i jego czujniki
Wariograf jest urządzeniem, które za pomocą zestawu czujników rejestruje reakcje fizjologiczne organizmu. Tak jak elektrokardiogram czy ciśnieniomierz. Czujników jest kilka i skupiają się na określonych reakcjach – częstotliwości oddechu, przepływie krwi w naczyniach obwodowych, mimowolnych ruchach, przepływie elektrycznym skóry.
Samo urządzenie nie robi właściwie nic więcej. Dlatego też samo „podpięcie” badanego pod maszynę, poza zarejestrowaniem jego oddechu czy przewodnictwa skóry, nic nie wykryje.
Jeśli jednak dostarczymy badanemu określony bodziec, to jego organizm zareaguje. W przypadku badania wariograficznego takim bodźcem są pytania. Odpowiedzi na te pytania mogą wywołać u badanego pobudzenie układu autonomicznego, które zostanie zarejestrowane przez czujniki maszyny. Kiedy tak się stanie? Wtedy, kiedy badany udzieli odpowiedni niezgodnych ze znaną mu rzeczywistością (czyli kiedy skłamie).
Innymi słowy, jeśli badany zostanie zapytany o to, czy przekazał konkurencji listę klientów i temu zaprzeczy, a w rzeczywistości taką listę konkurencji przekazał, to jego układ autonomiczny zostanie pobudzony, co z kolei zostanie zarejestrowane wariografem.
Wariograf jest wyposażony w cyfrowy algorytm, który dokładnie i obiektywnie mierzy wszelkie odchylenia w pomiarze i wskazuje ekspertowi miejsca, w których pobudzenie badanego było inne, niż typowa dla badanego reakcja organizmu.
W badaniu wariograficznym urządzenie nie wskaże kłamstwa per se. Reakcja badanego wskazuje jedynie, że dana odpowiedź wywołała u badanego silną reakcję fizjologiczną. Tę reakcję ekspert interpretuje później w oparciu o swoje doświadczenie oraz uzyskane od badanego przed badaniem informacje.
Choć w przeważającej większości przypadków, ekspert może potwierdzić, czy w danej sytuacji badany mówił prawdę, to zdarza się, że wynik badania nie jest rozstrzygający (czyli nie jest możliwe wydanie opinii).
Skąd mogą brać się wyniki nierozstrzygające przy badaniu wariografem? Powodów może być wiele. Najczęściej wynikają one z:
błędnie sformułowanego pytania (np. pytanie będzie zbyt ogóle lub będzie niezrozumiałe dla badanego),
istnienia czynników, które zaburzają wynik, a o których prowadzący badanie nie wie (np. badany jest przeziębiony i źle się czuje, ale nie powiedział tego badającemu, badany cierpi na zaburzenia procesów poznawczych bądź psychiczne, które nie zostały zdiagnozowane itd.).
To właśnie dlatego tak ważny jest profesjonalizm eksperta oraz całość procesów przygotowawczych do badania – zarówno w kontekście rozmowy z badanym, jak i przygotowania pytań. Dużo zależy też od samej osoby badanej i tego, czy w czasie przygotowania do badania będzie szczera z egzaminatorem.
Co dzieje się w przypadku wyniku nierozstrzygającego? Badany może zostać (w innym terminie) poddany ponownemu badaniu, co z reguły wystarcza (choć nie ma pewności, że drugie badanie przyniesie nowy wynik).
Jakie kłamstwa bada wariograf?
Psychologowie dzielą kłamstwa na wiele kategorii (np. ukrywanie – kiedy zataja się informację, półprawda – kiedy przekazuje się część informacji, by odciągnąć uwagę, fałszywa atrybucja – kiedy podaje się prawdziwe informacje na temat zdarzenia bądź emocji, ale nieprawdziwe przyczyny tej sytuacji).
Mark Twain mówił z kolei, że są trzy rodzaje kłamstw: kłamstwa, kłamstwa bezczelne i statystyka. Tego ostatniego nie zweryfikujemy niestety wariografem.
Czy za pomocą badania wariograficznego można wykryć każdy rodzaj kłamstwa?
Niezupełnie. Zależy to bowiem od tego, w jaki sposób je zdefiniujemy. Jeśli uznamy, że kłamstwo to przekazanie informacji, co do której jesteśmy pewni, że jest niezgodna z tym, co się faktycznie wydarzyło, to wykorzystanie wariografu ma sens.
Jeśli jednak uznamy, że kłamstwo może dotyczyć również sytuacji, która się jeszcze nie wydarzyła (np. planowanie popełnienia kradzieży w firmie), to w badaniu wariograficznym tego nie wykryjemy.
Dlaczego? Bo podstawą badania jest istnienie śladów pamięciowych, które tworzą się, jeśli badana osoba brała udział w jakimś wydarzeniu. Jeśli taki ślad pamięciowy istnieje, to zapytana o niego osoba zareaguje emocjonalnie (tu znajdziesz dokładne wyjaśnienie działania śladów pamięciowychi).
Jeśli zatem w czasie badania padnie pytanie „czy zamierzasz sprzedać w przyszłości listę klientów konkurencji” to badany (niezależnie od tego, jaki faktycznie ma zamiar) nie ma śladu pamięciowego takiej sytuacji, bo jeszcze się to nie zdarzyło. Wariograf nie jest szklaną kulą.
Czy zatem wariograf wykrywa kłamstwa, czy nie?
Wariograf jako urządzenie wykrywa reakcje anatomiczne układu nerwowego, które towarzyszą emocjom, które z kolei towarzyszą kłamaniu.
To, czy badany mówi prawdę odpowiadając na dane pytanie, czy też kłamie, jest już związane z analizą wyników uzyskanych przez maszynę, którą przeprowadza przygotowany do prowadzenia tego typu analiz ekspert. Dlatego, samo urządzenie nie wystarczy. Proces analizy wyników i ich interpretacji jest równie ważny, jak sam pomiar reakcji badanego.
i Instytut badań Wariograficznych, dostęp 10.01.2020 - wariograf.com.pl/slady-pamieciowe-badanie-wariografem/
Artykuł partnerski
