Zespół PewnyPrawnik.pl
Ubezwłasnowolnienie to trudny społecznie temat, jednak w świetle prawa to nic innego jak ograniczenie lub całkowite pozbawienie zdolności do czynności prawnych. Warto wiedzieć, iż w prawie wyróżnia się zdolność prawną oraz zdolności do czynności prawnych. Tę pierwszą człowiek nabywa z chwilą urodzenia i ma ją aż do śmierci, tzn. że nie może zostać nam odebrana ani ograniczona. Zaś zdolność do czynności prawnych może być pełna, ograniczona lub możemy jej w ogóle nie mieć. Oznacza to, że nie jest nabywana w chwili urodzenia. Jej uzyskanie uwarunkowane jest osiągnięciem odpowiedniego wieku i brakiem ubezwłasnowolnienia.
Wyjaśnić trzeba, iż zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw oraz zaciągania zobowiązań czyli kreowania, decydowania i kierowania w drodze czynności prawnych swoją sytuacją prawną poprzez własne działania.
Kiedy i kogo można ubezwłasnowolnić – przesłanki.
Ubezwłasnowolnienie to czynność polegająca na ograniczeniu lub pozbawieniu zdolności do czynności prawnej danej osoby przez Sąd. Ma ono na celu ochronę danej osoby z punktu widzenia dobra jej interesów osobistych oraz majątkowych oraz ukształtowania jej sytuacji prawnej w czasie kiedy ona sama jest niezdolna samodzielnie i racjonalnie prowadzić swoje sprawy. Mówiąc o niezdolności należy mieć na myśli niemożność realnej oceny własnej sytuacji, poprzez brak intelektualnej możliwości postrzegania konkretnych okoliczności oraz niesamodzielność wynikająca z wrodzonego lub nabytego deficytu intelektualnego. Można przyjąć zatem, że przesłanką ubezwłasnowolnienia jest: interes osoby, której dotyczy ubezwłasnowolnienie oraz niesienie jej pomocy.
Ubezwłasnowolnienie możliwe jest w sytuacji gdy choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inne zaburzenia psychiczne takie jak np. pijaństwo czy narkomania uniemożliwiają kierowanie własnym postępowaniem. Ubezwłasnowolnienie może być:
- całkowite – odnosi się do osób, które ukończyły trzynasty rok życia;
- wyznacza się dla nich opiekę, chyba że sobą ta pozostaje pod władzą rodzicielską;
- ubezwłasnowolniony może dokonywać drobnych czynności w tzw. bieżących sprawach życia codziennego. Umowa będzie ważna jeżeli nie szkodzi tej osobie. Wszelkie inne umowy nie mające takiego charakteru będą nieważne.
- częściowe – odnosi się do osób, które osiągnęły pełnoletność;
- wyznacza się dla nich kuratelę;
- ubezwłasnowolniony może samodzielnie dokonywać czynności, z zastrzeżeniem wyjątków, kiedy potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego do czynności, w zakresie których jest traktowana jak osoba niezdolna. Jeśli ich dokona bez zgody przedstawiciela ustawowego, to czynność taka będzie bezwzględnie nieważna.
Kto może ubezwłasnowolnić?
Kodeks postępowania cywilnego wyraźnie zakreśla krąg podmiotów uprawnionych do wystąpienia z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie. Są to:
- małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
- rodzeństwo lub krewni w linii prostej – nie mogą zgłosić, jeżeli ustanowiono dla tej osoby przedstawiciela ustawowego
- przedstawiciel ustawowy
Podstawową zasadą jest, że ubezwłasnowolnienie danej osoby nie może dotyczyć interesu samego wnioskodawcy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1976 r., sygn. akt II CR 387/76)
Jak ubezwłasnowolnić - czyli gdzie złożyć wniosek.
Wniosek należy złożyć do Sądu Okręgowego, który będzie właściwy miejscowo dla miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, zaś w razie braku takiego - właściwy dla miejsca pobytu tej osoby.
Wniosek należy opłacić w wysokości 40 zł. Ponadto do kosztów związanych z tą procedurą należy doliczyć koszty badania osoby, której wniosek dotyczy oraz koszty związane ze szczegółowym zbadaniem sprawy dokonanym na podstawie opinii sporządzonej przez biegłych sądowych (psychiatra lub psycholog). W tych okolicznościach Sąd wezwie do uiszczenia zaliczki, niezbędnej do pokrycia powyższych kosztów.
Warto zaznaczyć, iż wnioskodawca może złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli jego sytuacja materialna nie pozwoli mu na pokrycie ich bez uszczerbku dla niego i jego rodziny.
