Rozwód czy separacja? Prawa i obowiązki małżonków w separacji i po rozwodzie

Rozwód czy separacja? Prawa i obowiązki małżonków w separacji i po rozwodzie

Decyzja o zakończeniu lub zawieszeniu małżeństwa może być jednym z najtrudniejszych wyborów w życiu. Warto zatem rozumieć różnice między rozwodem a separacją, aby podjąć świadomą i przemyślaną decyzję, które z tych rozwiązań będzie dla nas korzystniejsze w naszej sytuacji. W niniejszym artykule przyjrzymy się kluczowym różnicom między wspomnianymi instytucjami prawnymi, omówimy obowiązki oraz prawa, jakie spoczywają na każdej ze stron w przypadku rozwodu i separacji.

Rozwód a separacja ‒ najważniejsze informacje

Status prawny związku

Jedną z głównych różnic jest status związku w świetle prawa. Rozwód to definitywne zakończenie małżeństwa. Separacja jest zaś jego „zawieszeniem”, małżeństwo nadal istnieje. Rozwód może być konsekwencją separacji, ale nie musi. Równie dobrze, strony mogą zdecydować o zakończeniu separacji i powrocie do małżeństwa. Warto jednak podkreślić, że zarówno o separacji, jak i jej zniesieniu każdorazowo decyduje sąd.

Orzeczenie rozwodu a orzeczenie separacji

Aby sąd udzielił małżonkom rozwodu, musi nastąpić trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Zupełny rozkład pożycia to zerwanie więzi duchowych, fizycznych i gospodarczych. O trwałości rozkładu mówimy z kolei, gdy nie występują szanse na odbudowanie relacji.

W przypadku separacji rozkład małżeństwa musi być zupełny, ale nie musi być trwały. Warto wspomnieć, że separacja może być faktyczna i prawna. Z pierwszą mamy do czynienia, gdy małżonkowie zaczynają żyć oddzielnie, ale nie podejmują jednocześnie żadnych kroków prawnych zmierzających do zmiany statusu prawnego ich małżeństwa, natomiast o separacji prawnej mówimy, gdy małżonkowie występują do sądu o orzeczenie separacji.

Prawa i obowiązki małżonków rozwiedzionych a małżonków w separacji

Zmiana nazwiska

W trakcie separacji małżonkowie pozostają przy swoich dotychczasowych nazwiskach. Po rozwodzie z kolei, w ciągu trzech miesięcy od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, małżonek, który na skutek zawarcia związku małżeńskiego zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem związku małżeńskiego.

Ponowne zawarcie związku małżeńskiego

Podczas separacji żadna ze stron nie ma prawa do zawarcia nowego związku małżeńskiego. Z kolei, po orzeczeniu przez sąd rozwodu, każdy z byłych już małżonków ma prawo do zawarcia nowego związku małżeńskiego.

Podział majątku

Podział majątku to jeden z najbardziej skomplikowanych i często konfliktogennych aspektów separacji i rozwodu. Zarówno w przypadku separacji, jak i rozwodu, małżonkowie mogą domagać się orzeczenia przez sąd podziału majątku wspólnego.

Separacja

Małżonkowie, na każdym etapie trwania małżeństwa, a więc także w przypadku separacji, mają pełną swobodę w zakresie kształtowania stosunków majątkowych małżeńskich. Mogą zatem polubownie dokonać podziału majątku wspólnego, mogą zwrócić się do sądu o dokonanie podziału majątku małżeńskiego lub też wystąpić do sądu z żądaniem ustalenia rozdzielności majątkowej.

Warto zwrócić uwagę, że podstawowym skutkiem majątkowym orzeczenia separacji jest powstanie pomiędzy małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej małżeńskiej.

Rozwód

Sąd w wyroku rozwodowym, na złożony w pozwie wniosek jednego z małżonków, może dokonać podziału majątku wspólnego, ale tylko w sytuacji gdy przeprowadzenie takiego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Opłata od pozwu o podział majątku wspólnego w trakcie rozwodu wynosi 300 zł, przy czym strony muszą być całkowicie zgodne co do sposobu podziału majątku.

W praktyce sądy stosunkowo rzadko zgadzają się na przeprowadzenie podziału majątku wspólnego w trakcie rozwodu. Oznacza to, że po zakończeniu procesu o rozwód, jeżeli byli małżonkowie chcą przeprowadzić taki podział, to mogą dokonać podziału poprzez zawarcie właściwej umowy lub zainicjować przed sądem nowe postępowanie o podział majątku wspólnego. Często można spotkać się z pytaniem, czy podział majątku wspólnego po rozwodzie jest konieczny i czy istnieje jakiś termin na przeprowadzenie takiego podziału. Podział majątku po rozwodzie nie jest obowiązkowy, a samo roszczenie o podział majątku nie ulega przedawnieniu – innymi słowy – nie ma żadnego terminu na podział majątku po rozwodzie. Przy czym, warto zaznaczyć, że nieuzasadnione zwlekanie z podziałem majątku wspólnego, może pociągnąć za sobą więcej strat niż korzyści.

Obowiązek wzajemnej pomocy

Małżonkowie pozostający w separacji są względem siebie zobowiązani do wzajemnej pomocy tylko, jeżeli wymagają tego względy słuszności. W praktyce oznacza to najczęściej, że jeden z małżonków pozostających w separacji może zostać obciążony obowiązkiem jednorazowej pomocy finansowej względem drugiego małżonka, gdy podupadnie on na zdrowiu albo z przyczyn losowych utraci możliwości samodzielnego utrzymywania się. Sytuacji tej nie należy jednak mylić z obowiązkiem alimentacyjnym, o którym mowa poniżej.

Po rozwodzie obowiązek wzajemnej pomocy ustaje. Byli małżonkowie nie mają już prawnego obowiązku wzajemnego wspierania się.

Obowiązek alimentacyjny

O alimentach na rzecz małżonka lub byłego małżonka możemy mówić zarówno przy rozwodzie, jak i przy separacji. Przy czym, kwestią najistotniejszą jest w tym kontekście orzeczenie przez sąd rozwodu lub separacji z wyłącznej winy jednego z małżonków.

Separacja

Obowiązek alimentacyjny ustalany jest na podstawie takich samych kryteriów, jak przy rozwodzie.

Rozwód

Są dwie sytuacje, gdy po rozwodzie były małżonek może domagać się na swoją rzecz orzeczenia alimentów od drugiego małżonka:

  1. Gdy rozwód zapadł z orzeczeniem wyłącznej winy jednego małżonka, małżonek niewinny może domagać się alimentów na zaspokojenie swoich usprawiedliwionych potrzeb, jeżeli rozwód pociągnął za sobą znaczne pogorszenie się jego sytuacji materialnej. Co ważne, takie pogorszenie się sytuacji materialnej musi być istotne, realnie odczuwalne dla małżonka niewinnego.
  2. Małżonek, który w wyroku rozwodowym, nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, może domagać się od drugiego małżonka alimentów, gdy znajdzie się w niedostatku. Wówczas zakres obowiązku alimentacyjnego musi odpowiadać jego usprawiedliwionym potrzebom oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Żeby domagać się alimentów w tej sytuacji stan niedostatku, może powstać u małżonka uprawnionego nawet jakiś czas po orzeczeniu rozwodu. Sam „niedostatek” oznacza taką sytuację, w której domagający się alimentów nie ma w ogóle lub nie ma dostatecznych środków na własne utrzymanie i nie jest w stanie zdobyć ich samodzielnie, pomimo dokładania w tym zakresie wymaganej staranności.

Obowiązek alimentacyjny wygasa zawsze, gdy małżonek uprawniony do alimentów zawrze nowy związek małżeński. Co ciekawe, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, samo życie przez takiego małżonka w konkubinacie, czyli nieformalnym związku, nie pozbawia go prawa do alimentów. Ponadto, gdy zobowiązanym do płacenia alimentów jest małżonek, który w wyroku rozwodowym nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek alimentacyjny wygasa po upływie pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że zajdą wyjątkowe okoliczności przemawiające za przedłużeniem takiego obowiązku.

Alimenty na dzieci

Warto podkreślić, że wszelkie opisane powyżej kwestie związane z rozwodem i separacją, mają znaczenie wyłącznie we wzajemnych stosunkach pomiędzy małżonkami. Nie odnoszą się natomiast w żadnej mierze do kwestii alimentów należnych na rzecz dzieci. Te bowiem zostaną zasądzone w zupełnym oderwaniu od ustaleń dotyczących winy w postępowaniu w rozwód.

Zasadą jest, że alimenty na rzecz dzieci uzależnione są od uzasadnionych potrzeb uprawnionego i majątkowych oraz zarobkowych możliwości zobowiązanego. Kwestii alimentów na rzecz byłego małżonka nie można zatem nigdy łączyć z alimentami na rzecz dzieci, są to sprawy od siebie niezależne.

Podsumowując, ważne jest, aby osoby decydujące się na rozwód lub separację były świadome konsekwencji prawnych, jakie pociągają za sobą oba rozwiązania. Pozwoli to bowiem na uniknięcie w przyszłości nieporozumień i konfliktów. Warto zdać się na wsparcie radców prawnych, którzy dokładnie wyjaśnią każdą kwestię i pomogą znaleźć odpowiednie rozwiązanie. Wsparcie z zakresu rozwodów, separacji i innych problemów o podłożu prawnym zapewnia Kancelaria Prawna Szeffner Wspólnicy s.c.

Artykuł Partnerski

Polecane kancelarie

Ostatnie artykuły

Jak wyjść
z długów?
Prawo cywilne

Bardzo łatwo wpaść w spiralę zadłużenia. Przyczyny mogą być różne: życie ponad stan, nagła utrata pracy, choroba czy ...

Czytaj
Ile kosztuje adwokat? Ile zapłacę za reprezentowanie w sądzie?

Osoby, które rozważają skorzystanie z pomocy adwokata, mogą zastanawiać się nad tym, ile będzie kosztowała porada pra...

Czytaj