Zespół PewnyPrawnik.pl
Mogłoby się wydawać, że tylko rodzice zobowiązani są do wychowywania i utrzymywania swoich dzieci. Nic bardziej mylnego. Zdarza się, że obowiązkowi temu podlegają również dziadkowie. Z taką sytuacją mamy do czynienia wówczas, gdy wyegzekwowanie alimentów od rodziców dziecka nie jest możliwe.
Niemożność ściągnięcia kwoty pieniężnej od osoby zobowiązanej do płacenia alimentów zasądzonych prawomocnym wyrokiem sądu nie jest niczym nowym. Dość powszechnym zjawiskiem jest uchylanie się alimenciarzy od płacenia należnych kwot. Często osoby te nie płacą alimentów regularnie, opóźniają się lub co prawda płacą, ale kwotę znacznie niższą niż tę którą są zobowiązani uiszczać.
Zgodnie z prawem, obowiązek wychowywania i utrzymywania dzieci spoczywa na obojgu rodzicach. Stąd, jeżeli jedno z rodziców nie przyczynia się do rozwoju dziecka i finansowego zaspokajania jego potrzeb, zasądza się od niego alimenty.
Co w sytuacji gdy rodzic nie płaci alimentów pomimo obowiązku alimentacyjnego zasądzonego wyrokiem?
Obowiązek alimentacyjny może ciążyć na dziadkach.
Zgodnie z dyspozycją art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.i.o.) obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstanie dopiero wtedy, gdy:
- nie ma osoby zobowiązanej do alimentów w bliższej kolejności, albo
- osoba zobowiązania do płacenia alimentów nie jest w stanie dopełnić tego obowiązku lub gdy uzyskanie na czas potrzebnych środków utrzymania (alimentów) od osoby zobowiązanej do ich płacenia jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
Wobec powyższego osobami, które należą do kręgu tzw. osób zobowiązanych „w dalszej kolejności” są dziadkowie. Jeśli zatem uprawniony do alimentów nie może uzyskać środków utrzymania od zobowiązanego w „bliższej kolejności”, tj. od rodziców, to wówczas zobowiązanymi do płacenia alimentów będą dziadkowie uprawnionego dziecka. To na nich w przypadkach wskazanych w art. 132 k.r.i.o. spoczywać będzie obowiązek alimentacyjny wobec swoich wnuków.
Uprawnienie do wystąpienia o alimenty od dziadków jest szczególnie ważne w przypadku osób małoletnich oraz, co prawda osób pełnoletnich, ale uczących się, które nie mogą rozpocząć pracy zarobkowej. Alimenty te są tzw. alimentami uzupełniającymi. Można o nie wystąpić przypadku, gdy:
- nie żyją rodzice dziecka;
- możliwości zarobkowe rodzica i jego stan majątkowy, uniemożliwiają realizowanie obowiązku alimentacyjnego wobec małoletniego – tzn. możliwości finansowe nie są w stanie zaspokoić usprawiedliwionych i podstawowych potrzeb dziecka, niezbędnych do jego prawidłowego rozwoju;
- otrzymywanie od rodziców przysługujących dziecku alimentów nie jest możliwe w danym czasie lub wiąże się to ze zbytnimi trudnościami (są to sytuacje kiedy nie jest możliwe prowadzenie egzekucji z majątku rodzica – dłużnika alimentacyjnego z uwagi brak jakiegokolwiek majątku).
WNUK W NIEDOSTATKU
Obowiązek alimentacyjny dziadków wobec wnuków powstaje w momencie, gdy dziecko pozostanie w niedostatku. Tylko taka okoliczność stanowi uzasadnioną podstawę nałożenia obowiązku alimentacyjnego na dziadków wobec wnuków.
W myśl słownika języka polskiego przez „niedostatek” należy rozumieć m.in. brak środków do życia, do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, ubóstwo, nędza, bieda. Pojęcie „niedostatek” było również przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. Zgodnie z orzecznictwem „w niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub części, a usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000 r., sygn. I CKN 872/2000).
Dodatkowo „w niedostatku pozostaje nie tylko taki uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taki, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2000 r., sygn. akt. I CKN 1187/99).
KIEDY DZIECKO NIE OTRZYMA ALIMENTÓW OD DZIADKÓW
Mówiąc o niedostatku musimy mieć na względzie, że nie może on być stanem zawinionym. Oznacza to, że tzw. alimenty uzupełniające na dziecko od osób zobowiązanych „w dalszej kolejności”, czyli w naszym przypadku dziadków, nie będą przysługiwały w sytuacji, gdy np. jeden z rodziców świadomie swoim działaniem doprowadza swoje dziecko do niedostatku tzn. nie pracuje pomimo, że nie ma przeszkód ku temu. W tych okolicznościach dochodzi do nadużycia prawa. Wobec tego alimenty od dziadków nie będą przysługiwały.
Alimenty od dziadków nie zostaną zasądzone również w sytuacji, gdy możliwości zarobkowe rodzica, który samodzielnie sprawuje pieczę rodzicielską nad dzieckiem, pozwalają na utrzymanie dziecka. Chodzi o sytuacje, w której jeden z rodziców nie płaci alimentów choć jest do nich zobowiązany, zaś możliwości finansowe drugiego rodzica, który na stałe wychowuje dziecko, są w stanie zaspokoić podstawowe i usprawiedliwione potrzeby dziecka, niezbędne do jego prawidłowego rozwoju. Alimenty uzupełniające od dziadków nie zostaną wówczas zasądzone przez Sąd.
Co więcej – sąd rozpoznając sprawę o alimenty bada nie tylko obecnie panujące możliwości zarobkowe jednego rodzica, ale postępowanie rozszerzone jest na przyszłość. To znaczy, że Sąd - na podstawie wykształcenia, statusu zawodowego, możliwości podjęcia pracy, dotychczasowego trybu życia i doświadczenia zawodowego - ocenia jak może wyglądać sytuacja majątkowa tego rodzica za kilka lat ( tzn. czy sytuacja finansowa najprawdopodobniej będzie stabilna lub istnieją obawy że się pogorszy).
SYTUACJA FINANSOWA DZIADKÓW
Istotne znaczenie przy zasądzaniu alimentów na wnuki ma kwestia możliwości zarobkowo – finansowych dziadków. Jeżeli dziadkowie pobierają emeryturę, wówczas wysokość alimentów uzależniona jest od wysokości tej emerytury. Wysokość alimentów zależeć będzie również od dochodów jakie osiągają dziadkowie (w przypadku, gdy są aktywni zawodowo i pracują), a także od kondycji zdrowotnej. Sąd może zasądzić alimenty w niskiej kwocie lub w ogóle ich nie zasądzi (wynika to z tego, że są to alimenty uzupełniające a nie pierwotne).
Ponadto zdarza się (choć być może rzadko), że wnuki są już dorosłe i mają swoje dzieci, które są samodzielne finansowo. Wówczas to na dzieciach tych wnuków spoczywać będzie obowiązek alimentacyjny. Dziadkowie są zwolnieni z obowiązku płacenia z uwagi na to, że w pierwszej kolejności to na zstępnych (dzieciach) ciąży obowiązek alimentacyjny względem uprawnionego, a w dalszej kolejności dopiero na wstępnych (dziadkach, rodzicach).
POZEW O ALIMENTY
Alimentów uzupełniających należy dochodzić przed Sądem składając pozew o alimenty. Pozew o ustalenie obowiązku alimentacyjnego składa się do sądu rejonowego, w którego okręgu pozwanni (dziadkowie) mają miejsce zamieszkania lub sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania uprawnionego (wnuka). Wybór ten należy do uprawnionego. Dziecko, jeżeli jest małoletnie, występuje przed sądem za pośrednictwem przedstawiciela ustawowego (najczęściej jest to jedno z rodziców, sprawujących opiekę nad dzieckiem, który występuje w imieniu małoletniego).
W pozwie trzeba wskazać wszystkie dane uprawnionego, na rzecz którego wnosi się o zasądzenie alimentów, dane dziadków, którzy mają zostać zobowiązani do alimentacji, określić wysokość alimentów, których żądamy biorąc pod uwagę potrzeby dziecka. W pozwie trzeba wskazać okoliczności świadczące o nierealizowaniu przez drugiego rodzica obowiązku alimentacyjnego. Jest to zazwyczaj: wyrok zasądzający alimenty, postanowienie komornika o bezskuteczności egzekucji alimentów, zaświadczenie z Funduszu Alimentacyjnego o wypłacaniu należnych kwot.
