Zespół PewnyPrawnik.pl
Możliwość odwołania darowizny zależy od okoliczności i indywidualnego przypadku. Co do zasady odwołanie może nastąpić z powodu nieodpowiedniego zachowania obdarowanego wobec darczyńcy po otrzymaniu rzeczy będącej przedmiotem darowizny, jak również w razie niedostatku darczyńcy.
Odwołanie darowizny niewykonanej lub wykonanej
Darowizna niewykonana – ma miejsce gdy zawarto umowę darowizny, natomiast nie doszło jeszcze do przeniesienia prawa własności przedmiotu darowizny i jego wydania. Zgodnie z art. 896 k.c. darczyńca może odwołać darowiznę gdy jego stan majątkowy po zawarciu umowy darowizny, ale przed wydaniem przedmiotu darowizny uległ zmianie w takim stopniu, że wykonanie darowizny spowoduje, że sytuacja majątkowa darczyńcy ulegnie znacznemu pogorszeniu i spowoduje uszczerbek dla utrzymania jego lub osób, wobec których ciąży na nim obowiązek alimentacyjny.
Warto wskazać, że odwołanie darowizny jeszcze niewykonanej możliwe jest również, gdy do pogorszenia się jego stanu majątkowego doszło z winy darczyńcy, chyba że niekorzystną dla siebie zmianę wywołał umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Zatem w tym przypadku odwołanie darowizny, występuje wówczas gdy darowizna nie została jeszcze wykonana.
Darowizna wykonana – zgodnie z art. 898k.c. „Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności”. Przepisy nie wyjaśniają co należy rozumieć przez zwrot „rażąca niewdzięczność”, jednakże linia orzecznicza wykształciła stanowisko, zgodnie z którym jest to takie zachowanie obdarowanego, które jest skierowane przeciw darczyńcy świadomie i w nieprzyjaznym zamiarze, zazwyczaj zmierzające do wyrządzenia krzywdy lub szkody majątkowej, długotrwałe i uporczywe (wyrok SA w Katowicach z dnia 26 lutego 2010 r., I ACa 12/10).
Należy wskazać, iż są to zazwyczaj działania umyślne i zamierzone. „Rażącą niewdzięcznością” nie są czyny niewykraczające poza zwykłe konflikty życiowe, rodzinne jak i też wywołane zachowaniem się darczyńcy (wyrok SN z dnia 15 czerwca 2010 r., II CSK 68/10). Nie są nimi również drobne czyny umyślne, jeżeli nie wykraczają one poza zwykłe konflikty rodzinne oraz incydentalne sprzeczki, zwłaszcza sprowokowane (Wyrok SA w Białymstoku z dnia 7 lutego 2018 r. I ACa 753/17). Niemniej jednak to czy i w jakim stopniu dane zachowanie było rażąco niewdzięczne oceniane jest indywidualnie i każdorazowo w okolicznościach konkretnej sprawy
Co zrobić by odwołać darowiznę?
W myśl art. 900 k.c. darowizna zostaje odwołana w wyniku złożenia oświadczenia woli wobec obdarowanego, które powinno mieć formę pisemną (dla celów dowodowych). Odwołanie darowizny zarówno wykonanej jak i niewykonanej następuje w ten sposób, że darczyńca powinien zawiadomić obdarowanego, o tym że dokonaną na jego rzecz darowiznę odwołuje oraz podać przyczyny i wezwać do zwrotu przedmiotu darowizny. Odwołanie jest skuteczne z chwilą dotarcia do obdarowanego, w taki sposób by mógł się z jego treścią zapoznać.
Samo oświadczenie odwołujące darowiznę nie skutkuje powrotnym przejściem własności na darczyńcę. Po stronie obdarowanego powstaje obowiązek przeniesienia własności z powrotem na darczyńcę. Gdy przedmiotem darowizny jest nieruchomość przeniesienie z powrotem na darczyńcę następuje w drodze umowy, w związku z tym konieczna jest wizyta u notariusza. Dlatego mimo, iż do samego odwołania darowizny nieruchomości nie jest potrzebne zachowanie formy aktu notarialnego, to zawarcie w formie aktu notarialnego umowy o powrotne przeniesienie prawa własności nieruchomości na darczyńcę, jest niezbędne. Natomiast jeżeli umowa taka nie dojdzie do skutku, wówczas darczyńca może wystąpić z powództwem o zobowiązanie obdarowanego do powrotnego przeniesienia własności nieruchomości.
Kiedy nie można odwołać darowizny?
Darczyńca nie może odwołać darowizny wówczas gdy:
- przebaczył obdarowanemu rażącą jego niewdzięczność. Gdy miał zdolności do czynności prawnych wystarczy, aby w chwili przebaczenia miał dostateczne rozeznanie;
- po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności.
