Zespół PewnyPrawnik.pl
"Rozwód kościelny". Na jakich zasadach można go uzyskać?
Rozwód cywilny powoduje, że ponowny związek małżeński możemy zawrzeć tylko przed Urzędem Stanu Cywilnego. Nie dla każdego jest to jednak wystarczająco satysfakcjonujący sposób przypieczętowania nowej miłości. Dlatego też z roku na rok w Polsce, coraz więcej osób decyduje się także na tzw. "rozwód kościelny". Wzrasta liczba składanych do sądów skarg powodowych. W ciągu ostatnich lat znaczna większość orzeczeń, dotyczących stwierdzenia nieważności małżeństwa, oparta była o przesłankę wady w udzieleniu zgody na zawarcie związku małżeńskiego.
Prawo kanoniczne wymienia konkretne przyczyny, których pojawienie się prowadzi do stwierdzenia nieważności małżeństwa. Najważniejsze, aby przyczyna nieważności istniała już w momencie zawierania małżeństwa. Kanon 1060 Kodeksu prawa kanonicznego wskazuje, iż małżeństwo uznaje się za ważnie zawarte, dopóki nie udowodni się okoliczności przeciwnej.
Przesłanki stwierdzenia nieważności małżeństwa, czyli kiedy można przyjąć, że małżeństwo zostało nieważnie zawarte?
Każdy kto nosi się z zamiarem wszczęcia kościelnego procesu małżeńskiego, w celu uzyskania tzw. "rozwodu kościelnego" musi mieć świadomość, że aby go uzyskać muszą zostać spełnione ściśle określone przesłanki. Przede wszystkim należy przytoczyć powody niezbędne do jego orzeczenia, czyli przesłanki stwierdzenia nieważności małżeństwa.
Przyczyną stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego, mogą być:
- tzw. przeszkody zrywające, od których nie uzyskano dyspensy – opisane poniżej,
- tzw. wady zgody małżeńskiej,
- tzw. brak formy kanonicznej.
Przeszkody zrywające - co to takiego?
Wyróżnia się przeszkody małżeńskie, które odnoszą się bezpośrednio do cech osobistych osoby zawierającej związek oraz przeszkody związane z wystąpieniem pewnych okoliczności, które powodują, że dane małżeństwo zostało nieważnie zawarte. W ramach przeszkód zrywających wskazuje się np.:
- przeszkoda pokrewieństwa,
- przeszkoda wieku,
- przeszkoda święceń,
- przeszkoda powinowactwa,
- przeszkoda niemocy płciowej,
- przeszkoda profesji zakonnej,
- przeszkoda pokrewieństwa prawnego,
- przeszkoda różnej religii (w tym wypadku możliwa jest dyspensa).
Jakie wyróżniamy wady zgody małżeńskiej?
Jak wskazuje Kodeks Prawa Kanonicznego, z wadą zgody małżeńskiej mamy do czynienia, gdy ma miejsce:
-
Pozbawienie wystarczającego używania rozumu.
Chodzi tu najczęściej o zatajoną przed współmałżonkiem chorobę psychiczną lub inną chorobę zaburzającą poczytalność i odpowiednie rozeznanie. Ponadto, może być to również niedorozwój psychiczny, który powoduje zmniejszenie zdolności poznawczych człowieka. Aby doszło do stwierdzenia nieważności małżeństwa konieczne jest udowodnienie, że w chwili zawierania małżeństwa osoba ta była chora.
-
Brak rozeznania współmałżonków co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich.
Przyjmuje się, że do podstawowych obowiązków małżeńskich należą m.in.: świadczenie sobie wzajemnej pomocy, wzajemny szacunek, zachowanie wierności, dbanie o wspólne dobra i wspólnotę małżeńską. Jeśli jeden z małżonków nie realizuje ww. obowiązków oraz lekceważy je mając jednocześnie świadomość ich ważności, może to być powodem stwierdzenia nieważności małżeństwa. Tym samym niezwykle istotne, dla ważności zawarcia i funkcjonowania małżeństwa, jest odpowiednio dojrzałe podejście do instytucji małżeństwa.
-
Niezdolność do podjęcia obowiązków małżeńskich ze względów psychicznych.
Niemożność prawidłowej realizacji obowiązków małżeńskich, może wynikać również z takich powodów jak np. uzależnienie od alkoholu, narkotyków, zaburzenia osobowości, zaburzenia w sferze seksualności, a nawet skrajny egoizm.
-
Zawarcie małżeństwa na skutek zwiedzenia podstępem.
Małżeństwo musi zostać zawarte dobrowolnie i świadomie. Nikt nie może nakłaniać innej osoby do zawarcia związku małżeńskiego podstępem. Celowe działanie i umyślne wprowadzenie w błąd drugiej osoby spowoduje, że małżeństwo zostanie uznane za nieważne. Zatajenie przed partnerem niepłodności może zostać potraktowane, jako celowe wprowadzenie w błąd. Należy poinformować partnera jeszcze przed zawarciem małżeństwa o problemach w powyższym zakresie, aby móc wspólnie podjąć świadomą decyzję dotyczącą jego zawarcia. Ukrycie przed przyszłym mężem lub żoną np. faktu posiadania dzieci, zadłużenia, a także innych istotnych okoliczności mających wpływ na wspólne życie, może być potraktowanie jako wprowadzenie w błąd, a tym samym podstęp.
-
Wykluczenie istotnego elementu małżeństwa (symulacja częściowa).
Prawo kanoniczne mówi o tzw. symulacji woli zawarcia małżeństwa. Symulacja może być częściowa i całkowita. Częściowa symulacja polega na świadomym wykluczeniu jakiegoś bardzo ważnego elementu małżeństwa - np. wykluczenie chęci posiadania dzieci.
-
Zawarcie małżeństwa pozornego (symulacja całkowita).
Z symulacją całkowitą mamy do czynienia, gdy obejmuje ona cały sens małżeństwa. Przykładowo zawarcie małżeństwa pozornego jest wyrażeniem zgody na jego zawarcia mimo całkowitego sprzeciwu woli. Jest to fikcja, a tym samym nieważność.
-
Zawarcie małżeństwa pod warunkiem - zgoda warunkowa.
Małżeństwo nie może być zawierane pod warunkiem. Wejście w związek małżeński pod warunkiem zaistnienia jakiejś okoliczności, która w chwili jego zawierania nie była pewna, prowadzi do nieważności.
Pozostałe przesłanki, na jakie wskazuje prawo kanoniczne to:
-
Zawarcie małżeństwa pod przymusem lub pod wpływem bojaźni z zewnątrz.
-
Błąd co do osoby, albo błąd do przymiotu osoby.
Kiedy występuje brak formy kanonicznej?
Nieważność może również być spowodowana niezachowaniem tzw. formy kanonicznej. Chodzi najczęściej o przypadki, gdy kapłan udzielający sakramentu małżeństwa nie miał uprawnień do udzielenia ślubu. Niezachowanie formy kanonicznej stanowi jednak najrzadszą przyczynę stwierdzania nieważności małżeństwa.
