Zespół PewnyPrawnik.pl
Składki przy umowie o dzieło i umowie zlecenia - jak się kształtują?
Już na wstępie wskazać należy, iż zarówno umowa o dzieło, jak i umowa zlecenia są umowami o charakterze cywilnoprawnym. Oznacza to, że umowy te regulowane są przepisami kodeksu cywilnego (dalej: k.c.).
Jak wskazuje art. 627 k.c. przy umowach o dzieło po jednej stronie występuje przyjmujący zamówienie czyli strona, która zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła, a po drugiej stronie występuje zamawiający wykonanie dzieła czyli strona, która w zamian za wykonanie tego dzieła zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia.
Umowa o dzieło jest tzw. umową rezultatu. Oznacza to, że chodzi przede wszystkim o wykonanie czynności będącej przedmiotem tej umowy. Wykonanie czyli oddanie przedmiotu umowy w stanie zakończonym, przedmiotu którego efekt końcowy był z góry zaplanowany, np. zaprojektowanie strony internetowej.
W umowie zlecenia, zgodnie z art. 734 k.c., jedna ze stron (przyjmujący zlecenie, zleceniobiorca) zobowiązuje się do zrealizowania pewnej skonkretyzowanej czynności prawnej dla podmiotu, który takie zlecenie daje (dającego zlecenie, zleceniodawcy). Wykonanie zlecenia następuje zazwyczaj w zamian za określone świadczenie, czyli wynagrodzenie – odpłatnie, chyba, że strony ustaliły inaczej. Zleceniodawca co do zasady obowiązany jest wykonać zlecenie osobiście. Jest to tzw. umowa starannego działania.
Umowa o dzieło zawarta z własnym pracodawcą bądź realizowana na rzecz tego pracodawcy.
Przychód z umowy o dzieło, a składki ZUS.
Wykonywanie przez daną osobę pracy wyłącznie na podstawie umowy o dzieło nie będzie rodziło ani dobrowolnego ani obowiązkowego tytułu do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Wynika to z tego, że umowa o dzieło nie jest samodzielnym tytułem do ubezpieczenia. Oznacza to, że składki nie będą odprowadzane, gdy dana osoba wykonuje pracę tylko w ramach umowy o dzieło.
Dlatego tylko w pewnych ściśle określonych przypadkach odprowadzanie składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy o dzieło będzie obowiązkowe. Składki od umowy o dzieło muszą zostać uiszczone, gdy umowa ta:
- została zawarta ze swoim pracodawcą, tzn. u którego pracujemy na podstawie umowy o pracę;
- została zawarta z innym podmiotem niż nasz pracodawca, ale praca ta jest wykonywana na rzecz naszego pracodawcy, u którego jesteśmy zatrudnieni w ramach umowy o pracę.
Jedynie w razie zaistnienia tych dwóch sytuacji należy odprowadzać składki na ubezpieczenia społecznie czyli rentowe, emerytalne, chorobowe i wypadkowe, a także na ubezpieczenie zdrowotne. Przepisy ubezpieczeniowe traktują osobę przyjmującą zamówienie jak pracownika. Dlatego też do oskładkowania stosuje się jednakowe zasady jakie są stosowane przy umowach o pracę. Zatem obowiązek ten nie powstanie w żadnym innym przypadku.
Pracownik oraz płatnik w umowie o dzieło
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: u.s.u.sp.), definiuje pojęcie „pracownika” szerzej niż przepisy kodeku pracy. W świetle art. 8 ust. 1 i 2a u.s.u.sp. pracownikiem - oprócz osób, które pozostają w stosunku pracy - jest również ten kto świadczy pracę na podstawie:
- umowy o dzieło - jeżeli umowa ta została zawarta ze swoim pracodawcą u którego pracownik wykonuje pracę w ramach stosunku pracy lub jeżeli dana osoba zawarła umowę o dzieło z innym podmiotem, ale w ramach tej umowy świadczy pracę na rzecz pracodawcy, u którego zatrudniona jest na podstawie stosunku pracy.
W świetle powyższego pracownikiem jest zarówno osoba, która zawarła umowę cywilnoprawną z pracodawcą jak i osoba, która w zakresie tej umowy tylko świadczy pracę na rzecz pracodawcy.
W takim przypadku - zgodnie z ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwem - płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne wobec osób świadczących pracę w ramach umowy o dzieło jest pracodawca. Płatnikiem składek nie będzie osoba trzecia, z którą zawarto umowę, a podmiot na rzecz którego praca ta w rzeczywiście jest świadczona (SN Uchwała z dnia 2 września 2009 r., sygn.. akt II UZP 6/09).
Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1a u.s.u.sp. – podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społecznie jest łączny przychód, który pracownik osiągnął z tytułu umowy o pracę oraz umowy cywilnoprawnej, w tym przypadku z umowy o dzieło. Podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest także łączny przychód.
Kiedy umowa o dzieło zawarta z naszym pracodawcą jest wolna od składek?
Zasadą jest, iż nasz pracodawca zobowiązany jest do potrącania składek na poczet ubezpieczenia społecznego i ubezpieczenia zdrowotnego od przychodu uzyskiwanego z tytułu umowy o dzieło zwartej z tym pracodawcą lub umowy o dzieło wykonywanej na jego rzecz. Pracodawca wówczas sumuje przychód z obu tych umów i nalicza składki.
Istnieją jednak pewne odstępstwa od powyższej zasady. Od przychodu osiągniętego z umowy o dzieło nie będą uiszczane składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne w przypadku zawarcia tej umowy w okresie korzystania przez pracownika:
- z urlopu bezpłatnego;
- z urlopu macierzyńskiego;
- z urlopu wychowawczego.
Charakter prawny umowy o dzieło.
Chcąc zawrzeć umowę o dzieło należy mieć świadomość, że nie tylko nazwa umowy jako „umowa o dzieło” przesądza o jej charakterze prawnym. Decydujące znaczenie dla charakteru prawnego umowy ma cel umowy, charaktery pracy wykonywanej w ramach umowy oraz zgodny zamiar stron. Dlatego pamiętać należy, że jeżeli zawarta umowa w rzeczywistości nie będzie posiadała prawnych cech umowy o dzieło to ZUS będzie mógł podważyć jej charakter, uznając iż zawarto np. umowę zlecenia, a nawet umowę o pracę zamiast umowy o dzieło.
Umowa zlecenia, a składki ZUS.
Zarówno rodzaj jak i wysokość składek na ubezpieczenia społeczne zależy każdorazowo od tego czy zleceniobiorca oprócz umowy zlecenia wykonuje pracę na podstawie innej umowy, czy jest zatrudniony w ramach umowy o pracę, czy jest studentem, czy prowadzi działalność gospodarczą albo czy jest emerytem.
Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 4 osoby, które świadczą pracę na podstawie umowy zlecenia podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. Obowiązek ten rozciąga się również na ubezpieczenie wypadkowe – w myśl art. 12 ust 1 u.s.u.sp. Ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne – można do niego przystąpić składając wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, wskazując jednocześnie czasookres podlegania temu ubezpieczeniu, tzn. od kiedy i do kiedy chcesz być objęty tym ubezpieczeniem.
W ramach umowy zlecenia obowiązkowo podlega się również ubezpieczeniu zdrowotnemu, chyba że umowa zlecenia zawarta została przez studenta lub osobę prowadzącą działalność gospodarczą, gdy umowa ta wykonywana jest w ramach tej działalności. Wówczas nie trzeba odprowadzać składki na ubezpieczenie zdrowotne. Powyższe dotyczy osób świadczących pracę wyłącznie na podstawie umowy zlecenia.
Zbieg umowy o pracę z umową zlecenia.
Po pierwsze, w takim przypadku – podobnie jak w przypadku umowy o dzieło - ustalić należy czy umowa zlecenia została zawarta z tym samym czy innym podmiotem - co umowa o pracę. Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 i 2a u.s.u.sp. pracownikiem - oprócz osób, które pozostają w stosunku pracy - jest osoba wykonująca pracę na podstawie:
- umowy zlecenia - jeżeli umowa ta została zawarta ze swoim pracodawcą u którego pracownik wykonuje pracę w ramach stosunku pracy lub jeżeli dana osoba zawarła umowę o dzieło z innym podmiotem, ale w ramach tej umowy świadczy pracę na rzecz pracodawcy, u którego zatrudniona jest na podstawie stosunku pracy,
Umowa zlecenia wykonywana na rzecz swojego pracodawcy.
W sytuacji kiedy pracownik wykonuje dodatkową pracę na podstawie umowy zlecenia, którą zawarł z własnym pracodawcą, zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak przy umowie o pracę - a więc: obowiązkowe jest uiszczanie składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe.
Tak samo kwestia obowiązkowego ubezpieczenia w takim zakresie wygląda w razie zawarcia umowy zlecenia z osobą trzecią, jeżeli umowa ta faktycznie byłą wykonywania na rzecz pracodawcy, z którym pracownika (zleceniobiorcę) łączy umowa o pracę. Wówczas podstawa wymiaru składek zostaje obliczona na podstawie łącznego przychodu uzyskiwanego ze wszystkich wyżej wymienionych tytułów, tj. umowy o pracę oraz zlecenia. Nie ma wówczas obowiązku dokonywania odrębnego zgłoszenia, a przychód z umowy zlecenia sumowany jest z przychodem ze stosunku pracy.
Zgodnie z treścią uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 roku, sygn. II UZP 6/09 – płatnikiem składek nie będzie w tym przypadku osoba, z którą zawarto umowę zlecenia. To pracodawca, na rzecz którego pracownik wykonuje pracę ramach umowy cywilnoprawnej (umowy zlecenia) zawartej z innym podmiotem, jest płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne.
Umowa zlecenia wykonywana na rzecz innego podmiotu niż pracodawca.
Jeśli dana osoba, w czasie pozostawania w stosunku pracy, zawiera umowę zlecenia z całkowicie innym podmiotem niż z własnym pracodawcą i umowa ta nie jest wykonywana na rzecz pracodawcy a na rzecz innego podmiotu, wówczas obowiązek lub dobrowolność płacenia składek zależy od wysokości przychodu.
Mianowicie od umowy zlecenia składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (oraz wypadkowe) będą dobrowolne, jeśli podstawa wymiaru składki, tj. przychód osiągany z umowy o pracę wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie. Wtedy pracownik jest objęty wyłącznie ubezpieczeniem z umowy o pracę. Jeżeli zaś przychód ze stosunku pracy jest niższy od minimalnego wynagrodzenia wówczas zleceniobiorca będzie podlegał tym ubezpieczeniom obowiązkowo.
Przychód z umowy o dzieło, a składki ZUS.
Już na wstępie należy podkreślić, iż przedsiębiorca nie jest zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za osobę zatrudnioną na podstawie umowy o dzieło. Umowa o dzieło nie jest samoistnym tytułem do ubezpieczenia. Oznacza to, że jeżeli wykonujemy pracę wyłącznie na podstawie umowy o dzieło - wówczas nie są za nas odprowadzane składki na ubezpieczenie. Obowiązek ubezpieczenia z tytułu umowy o dzieło, powstaje jedynie w dwóch przypadkach, tj.:
- gdy umowę o dzieło zawieramy z własnym pracodawcą,
- gdy umowa o dzieło wykonywana jest przez nas na rzecz własnego pracodawcy.
Tylko wówczas od umowy o dzieło są opłacane za nas składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz zdrowotne. Żadna inna sytuacja nie powoduje powstania obowiązku ubezpieczeń dla tej umowy.
Umowa o dzieło zawarta z własnym pracodawcą bądź realizowana na rzecz tego pracodawcy.
Artykuł 8 ust. 1 i 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, wyjaśnia pojęcie pracownika, nadając mu znaczenie o wiele szersze, niż to które zawarte jest w Kodeksie pracy. Mając na uwadze powyższe, pracownik to nie tylko osoba pozostająca w stosunku pracy, ale także osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług (do której zgodnie z uregulowaniami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia), a także umowy o dzieło, jeżeli zawarła taką umowę z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, bądź jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Pracownik, który obowiązany jest wykonać określone dzieło - na podstawie zawartej z pracodawcą umowy o dzieło - traktowany jest w zakresie tej umowy - również jako pracownik.
Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód osiągnięty z tytułu takiej umowy. Ponadto, należy wspomnieć, iż przychód ten stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Kiedy umowa o dzieło zawarta z naszym pracodawcą jest wolna od składek?
Regułą jest, iż nasz pracodawca zobowiązany jest do potrącania składek na poczet ubezpieczenia społecznego i ubezpieczenia zdrowotnego od przychodu z tytułu wykonywanej na jego rzecz umowy o dzieło. Istnieją jednak pewne wyjątki. Jeden z nich występuje kiedy pracodawca zawiera z pracownikiem umowę o dzieło w czasie korzystania przez pracownika z urlopu bezpłatnego. Następny, to sytuacja, w której umowa o dzieło zostaje zawarta przez pracownika z pracodawcą w czasie korzystania przez pracownika z urlopu macierzyńskiego bądź urlopu wychowawczego. W takich sytuacjach jak powyższe, przychód z umowy o dzieło (zawartej z pracodawcą na którego rzecz świadczymy pracę również z umowy o pracę) jest zwolniony od składek na ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenia zdrowotne.
Charakter prawny umowy o dzieło.
Co ważne, zawierając umowę o dzieło musimy wiedzieć, iż o charakterze prawnym tej określonej umowy decyduje nie tylko jej nazwa, ale przede wszystkim zgodny zamiar stron i cel umowy, a ponadto charakter wykonywanej pracy. Dlatego ZUS może zakwestionować charakter zawartej umowy o dzieło, wskazując iż praktycznie nie jest ona umową o dzieło, ale umową zlecenia.
Umowa zlecenia, a składki ZUS.
Rodzaj i wysokość składek, do odprowadzania których zobowiązany będzie Zleceniobiorca, kreowana jest przez jego indywidualną sytuację. Przede wszystkim, należy wskazać, czy dana osoba poza umową zlecenia, jest również zatrudniona w ramach umowy o pracę, czy jest to jedynie umowa zlecenie, a ponadto czy jest ona emerytem bądź studentem, bądź nie prowadzi działalności gospodarczej.
Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkiem ubezpieczeniowym objęte są osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, bądź innej umowy świadczenia usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Wskazać należy, iż ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny i następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem. Dla osoby, dla której umowa zlecenie jest jedynym stosunkiem zatrudnienia i tytułem podlegania ubezpieczeniom, wówczas podlega im. Ponadto, umowa zlecenia nakłada obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Wyjątek pojawia się w razie zawarcia umowy zlecenia z osobą posiadającą status studenta, a także z osobą prowadzącą własną działalność gospodarczą.
Zbieg umowy o pracę z umową zlecenia.
W takim przypadku po pierwsze, ustalić należy czy umowa o pracę została zawarta z tym samym czy innym podmiotem - co umowa zlecenie. Zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 i 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za pracownika uznaje się osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Umowa zlecenia wykonywana na rzecz swojego pracodawcy.
W sytuacji kiedy pracownik wykonuje dodatkowe zlecenie z własnym pracodawcą, zleceniobiorca podlega ubezpieczeniom społecznym na zasadach identycznych jak przy umowie o pracę - a więc: obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe). Wówczas podstawa wymiaru składek zostaje obliczona na podstawie łącznego przychodu uzyskiwanego ze wszytskich wyżej wymienionych tytułów. Nie ma wówczas obowiązku dokonywania odrębnego zgłoszenia, natomiast przychód z umowy łączy się z przychodem ze stosunku pracy.
Zgodnie z treścią uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 roku, sygn. II UZP 6/09 - pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z innym podmiotem, jest również płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne za tę osobę. Mając na uwadze powyższe, osobę która wykonuje pracę w ramach umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem, ale na rzecz swojego pracodawcy należy traktować analogicznie do osoby, która miałaby zawarte obie umowy z tym samym podmiotem.
Umowa zlecenia wykonywana na rzecz innego podmiotu niż pracodawca.
W razie zawarcia przez pracownika umowy zlecenia z zupełnie innym podmiotem niż własny pracodawca, a także wykonywanej przez niego na rzecz innego podmiotu, jest on objęty ubezpieczeniami tylko ze stosunku pracy, jeżeli: w umowie o pracę zagwarantowano mu minimalne wynagrodzenie, a w razie braku minimalnego wynagrodzenia podstawa wymiaru składek ze stosunku pracy w przeliczeniu na miesiąc wyniesie co najmniej minimalne wynagrodzenie.
