Zespół PewnyPrawnik.pl
Zdarzają się takie sytuacje, kiedy na skutek nieprzewidzianych okoliczności o charakterze rodzinnym czy osobistym nie jesteśmy w stanie przyjść do pracy lub po prostu potrzebujemy załatwić ważną dla nas sprawę w dniach, kiedy powinniśmy pracować. Na szczęście ustawodawca na wypadek takich sytuacji przewidział instytucję tzw. urlopu na żądanie, którego celem jest ułatwienie pracownikowi organizacji czasu poza pracą. Pamiętać jednak należy, że urlop na żądanie nie jest urlopem dodatkowym, ale stanowi część wymiaru urlopu wypoczynkowego.
Czym jest urlop na żądanie i komu przysługuje?
Urlop na żądanie przysługuje osobom, które zatrudnione są na podstawie umowy o pracę. Stanowi część ogólnego urlopu wypoczynkowego pracownika.
Zgodnie z uregulowaniem zawartym w art. 167 2 Kodeksu Pracy (dalej: k. p.) pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Urlop na żądanie nie jest ujmowany w planie urlopów ani też ustaleniach między stronami stosunku pracy co do jego terminu. O terminie wykorzystania urlopu na żądanie decyduje co do zasady nie pracodawca, a pracownik – w porozumieniu z pracodawcą.
Przepisy nie wprowadzają żadnych wymogów co do formy zgłoszenia tego żądania, uznać zatem należy, że pracownik może to uczynić w dowolny sposób, jednak tak aby pracodawca mógł przyjąć to do wiadomości. Żądanie takie może być zgłoszone także faksem lub e-mailem skierowanym do pracodawcy.
Zgodnie z przepisami, pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej - w dniu rozpoczęcia urlopu. Pamiętajmy jednak, że zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem, (które potwierdza m.in. wyrok z dnia 15 listopada 2006 r., I PK 128/06 Sądu Najwyższego) wniosek o udzielenie urlopu na żądanie powinien być zgłoszony najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, jednak do chwili przewidywanego rozpoczęcia pracy przez pracownika według obowiązującego go rozkładu czasu pracy. Regulamin pracy albo przyjęta u pracodawcy praktyka zakładowa mogą przewidywać późniejsze zgłoszenie wniosku o udzielenie urlopu na żądanie. Zgodnie z ogólnymi obowiązkami pracowników, wynikającymi z przepisów kodeksu pracy, na pracowniku ciąży obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy. Dlatego też w myśl tej zasady zaleca się, aby w miarę możliwości pracownik swój wniosek przedstawił z wyprzedzeniem. Pozwoli to uniknąć ewentualnych problemów organizacyjnych.
Pracownik decyduje, jak wykorzysta przysługujący mu urlop na żądanie. Mogą to zatem być 4 dni w różnych częściach roku kalendarzowego lub wykorzystanie go jednorazowo w całości.
Czy pracownik może rozpocząć zgłoszony urlop na żądanie bez oświadczenia pracodawcy, że udziela mu urlopu?
Kwestia ta początkowo nie była jednoznaczna i wzbudzała wiele problemów w praktyce. Obecnie jednak przeważa dość stanowczy pogląd, że pracownik nie może rozpocząć urlopu na żądanie - bez udzielenia go przez pracodawcę. Za powyższym stanowiskiem opowiedział się SN w wyroku z dnia 16 września 2008 r., II PK 26/08 stwierdzając, że rozpoczęcie urlopu na żądanie przed udzieleniem go przez pracodawcę może być uznane za nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy, będącą ciężkim naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych. Podsumowując, powinniśmy zatem posiadać zgodę pracodawcy.
Czy pracodawca może odmówić nam udzielenia zgody na urlop na żądanie?
Co do zasady pracodawca jest obowiązany do udzielenia urlopu na żądanie. Obowiązek udzielenia urlopu na żądanie nie jest jednak bezwzględny. Dopuszczalne są sytuacje, kiedy pracodawca może odmówić żądaniu pracownika ze względu na tzw. szczególne okoliczności, które powodują, że jego zasługujący na ochronę wyjątkowy interes wymaga obecności pracownika w pracy (tak np. wyrok SN z 28.10.2009 r., II PK 123/09). Wszystko zależy od indywidualnych okoliczności konkretnej sprawy. Czasem żądanie pracownika może być nadużyciem prawa. Wtedy wniosek pracownika nie będzie traktowany jako korzystanie z uprawnienia, a pracodawca będzie mógł skutecznie odmówić udzielenia zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. Wskazywanym przez literaturę przykładem urlopu na żądanie niezgodnie z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem może być wniosek grupy pracowników w celu wywarcia na pracodawcę presji w związku z toczącym się sporem zbiorowym.
